કલ્પના ચાવલા : ભારતમાં જન્મેલી પ્રથમ મહિલા અવકાશયાત્રી.

 

કલ્પના ચાવલા : ભારતમાં જન્મેલી પ્રથમ મહિલા અવકાશયાત્રી.

Kalpana Chawla: India's first female astronaut born.

કલ્પના ચાવલા : ભારતમાં જન્મેલી પ્રથમ મહિલા અવકાશયાત્રી.

કલ્પના ચાવલા અવકાશમાં જનાર પ્રથમ ભારતમાં જન્મેલી મહિલા હતી.

કલ્પના ચાવલા એક અમેરિકન અવકાશયાત્રી, એન્જિનિયર અને અંતરિક્ષ પર જનાર ભારતીય મૂળની પ્રથમ મહિલા હતી.  તેણીએ પ્રથમ મિશન નિષ્ણાત અને પ્રાથમિક રોબોટિક આર્મ ઓપરેટર તરીકે 1997 માં સ્પેસ શટલ કોલમ્બિયા પર ઉડાન ભરી હતી.

નાસાના વૈજ્ઞાનિક અને અવકાશયાત્રી કલ્પના ચાવલાનો જન્મ હરિયાણાના કરનાલમાં થયો હતો. કલ્પના અવકાશમાં જનાર પ્રથમ ભારતીય મહિલા હતી (તેણે યુએસ નાગરિકત્વ લીધું હતું). તેમના પિતાનું નામ બનારસલાલ ચાવલા અને માતાનું નામ સંજ્યોતિ હતું. કલ્પનાએ ફ્રાંસના જીન-પિયર હેરિસન સાથે લગ્ન કર્યા હતા. 

સ્પેસ શટલ કોલમ્બિયાના દુ:ખદ અકસ્માતથી સાત અવકાશયાત્રીઓનો ભોગ લેવાયો હતો. તેમાંથી એક, કલ્પના ચાવલા, અવકાશમાં જનાર પ્રથમ ભારતીય મહિલા હતી.

17 માર્ચ, 1962 ના રોજ ભારતના કરનાલમાં બનારસીલાલ ચાવલાના ઘરે  કલ્પનાનો જન્મ થયો હતો. ચાર ભાઈ-બહેનોમાં તે સૌથી નાના હતા. કલ્પના નામનો અર્થ છે "વિચાર" અથવા "કલ્પના." તેણીનું પૂરું નામ CULL-puh-na CHAV-la ઉચ્ચારવામાં આવે છે, તેમ છતાં તે ઘણી વાર ઉપનામ કે.સી. થી પણ ઓળખાય છે. 

ચાવલાએ યુનાઇટેડ સ્ટેટ્સ સ્થળાંતર કરી અને 1980 ના દાયકામાં પ્રાકૃતિક નાગરિક બની તે પહેલા તેણી પંજાબ એન્જિનિયરિંગ કોલેજમાંથી એરોનોટિકલ એન્જિનિયરિંગની ડિગ્રી મેળવી હતી. તેણીએ યુનિવર્સિટી ઓફ કોલોરાડોથી 1988 માં એરોસ્પેસ એન્જિનિયરિંગમાં ડોકટરેટ મેળવી હતી, અગાઉ તેણે ટેક્સાસ યુનિવર્સિટીમાંથી સ્નાતકની ડિગ્રી મેળવી હતી. તેણીએ તે જ વર્ષે નાસાના એમ્સ સંશોધન કેન્દ્રમાં કામ કરવાનું શરૂ કર્યું, પાવર લિફ્ટ કોમ્પ્યુટેશનલ પ્રવાહી ગતિશીલતા પર કામ કર્યું.

કલ્પના ચાવલા : ભારતમાં જન્મેલી પ્રથમ મહિલા અવકાશયાત્રી.

1994 માં, ચાવલાની અવકાશયાત્રીના ઉમેદવાર તરીકે પસંદગી કરવામાં આવી હતી. તાલીમના એક વર્ષ પછી, તે અવકાશયાત્રી ઇવીએ/રોબોટિક્સ અને કમ્પ્યુટર શાખાઓ માટે ક્રૂ પ્રતિનિધિ બની, જ્યાં તેણે રોબોટિક સિચ્યુએશનલ અવેરનેસ ડિસ્પ્લે અને સ્પેસ શટલ્સ માટે ચકાસાયેલ સોફ્ટવેર સાથે કામ કર્યું.

ચાવલાને અવકાશમાં ઉડવાની પહેલી તક નવેમ્બર 1997 માં, સ્પેસ શટલ કોલમ્બિયાની ફ્લાઇટ એસટીએસ-87 માં મળી હતી. આ શટલે ફક્ત બે અઠવાડિયામાં પૃથ્વીની 252 વાર ભ્રમણ કરી હતી. શટલ તેની સફર પર અનેક પ્રયોગો અને અવલોકન સાધન લઈ જતો હતો જેમાં સ્પાર્ટન સેટેલાઇટનો સમાવેશ હતો, જે ચાવલાએ શટલમાંથી જમાવટ કર્યો હતો. સૂર્યના બાહ્ય પડનો અભ્યાસ કરનાર ઉપગ્રહ, સોફ્ટવેર ભૂલોને કારણે ખામીયુક્ત હતો અને શટલમાંથી આવેલા અન્ય બે અવકાશયાત્રીઓએ તેને ફરીથી મેળવવા માટે સ્પેસવોક કરવો પડ્યો હતો.

2000 માં, ચાવલાની અવકાશમાં બીજી સફર માટે પસંદ કરવામાં આવી હતી, તે ફરીથી એસટીએસ -107 પર એક મિશન નિષ્ણાત તરીકે સેવા આપી હતી. આ મિશન ઘણી વખત વિલંબિત થયું હતું. અંતે  કલ્પનાની બીજી અને છેલ્લી ફ્લાઇટ 16 જાન્યુઆરી, 2003 ના રોજ સ્પેસ શટલ કોલમ્બિયાથી શરૂ થઈ હતી.2003 માં શરૂ કર્યું હતું. 16-દિવસની ફ્લાઇટ દરમિયાન, ક્રૂએ 80 થી વધુ પ્રયોગો પૂર્ણ કર્યા.

1 ફેબ્રુઆરી, 2003 ના રોજ સવારે સ્પેસ શટલ પૃથ્વી પર પાછો ફર્યો, કેનેડી સ્પેસ સેન્ટર પર ઉતરવાનો ઈરાદો હતો. લોન્ચ સમયે, ઇન્સ્યુલેશનના બ્રીફકેસ-કદના ટુકડાને તોડી નાખી અને શટલની પાંખની થર્મલ પ્રોટેક્શન સિસ્ટમને નુકસાન પહોંચાડ્યું હતું, જે તેને ફરીથી પ્રવેશ દરમિયાન ગરમીથી સુરક્ષિત કરે છે. શટલ વાતાવરણમાંથી પસાર થતાં, ગરમ ગેસ પાંખમાં વહેવાને કારણે તે તૂટી ગયું. ધરતી પર આવતાં પહેલા શટલ ટેક્સાસ અને લ્યુઇસિયાના ઉપર તૂટી પડ્યું. 1986 માં શટલ ચેલેન્જરના વિસ્ફોટના પછી આ દુર્ઘટના સ્પેસ શટલ પ્રોગ્રામ માટેની બીજી મોટી દુર્ઘટના હતી.

આ અકસ્માતથી કલ્પના ચાવલા સહિત સાતનો સંપૂર્ણ ક્રૂ મેમ્બર માર્યા ગયા. 

તેના બે મિશન દરમિયાન, ચાવલાએ 30 દિવસ, 14 કલાક અને 54 મિનિટ અવકાશમાં પ્રવેશ કર્યો. તેના પ્રથમ પ્રક્ષેપણ પછી, તેણે કહ્યું, - "જ્યારે તમે તારાઓ અને તારામંડળને જુઓ છો, ત્યારે તમને લાગે છે કે તમે ફક્ત જમીનના કોઈ ચોક્કસ ભાગમાંથી નહીં, પણ સૌરમંડળમાંથી છો."

કલ્પના ચાવલા : ભારતમાં જન્મેલી પ્રથમ મહિલા અવકાશયાત્રી.

કોલંબિયાની ઘટનાઓની સત્તાવાર રીતે તપાસ કરવામાં આવી છે અને તે બન્યું છે તે સમજવા માટે અને ભવિષ્યના સ્પેસફ્લાઇટ્સમાં દુર્ઘટનાને ફરીથી બનતા અટકાવવા રિપોર્ટ કરવામાં આવ્યો છે. ઉદાહરણોમાં કોલંબિયા અકસ્માત તપાસ બોર્ડ (2003) નાસાના કોલમ્બિયા ક્રૂ સર્વાઇવલ ઇન્વેસ્ટિગેશન રિપોર્ટ (2008 માં પ્રકાશિત) શામેલ છે.

કોલમ્બિયા ક્રૂ વિશે અનેક દસ્તાવેજો બનાવવામાં આવ્યા છે. કેટલાક ઉદાહરણોમાં "અવકાશયાત્રી ડાયરીઝ: કોલમ્બિયા શટલ ક્રૂને યાદ રાખવું" (2005) અને "સ્પેસ શટલ કોલમ્બિયા: મિશન હોપ" (2013) નામના ઇલાન રેમન પર કેન્દ્રિત એવા એકનો સમાવેશ થાય છે.

ટેક્સાસ યુનિવર્સિટીએ 2010 માં આર્લિંગ્ટન કોલેજ એન્જિનિયરિંગમાં કલ્પના ચાવલા સ્મારકને સમર્પિત કર્યું હતું. તેના ઉદઘાટન સમયે, ડિસ્પ્લેમાં ફ્લાઇટ સૂટ, ફોટોગ્રાફ્સ, ચાવલાના જીવન વિશેની માહિતી અને જોહ્નસન સ્પેસ સેન્ટર ઉપર લહેરાતા ધ્વજ શામેલ હતા.

આમ, ભારતમાં જન્મેલી કલ્પના ચાવલા અંતરિક્ષમાં જનારી પ્રથમ મહિલા બની અને અંતરિક્ષ ઈતિહાસમાં અમર થઈ ભારતીય મહિલાઓ માટે હંમેશા પ્રેરણા સ્ત્રોત બની રહી છે.